Od taksówek, po autobusy elektryczne – historia ostrowskiej komunikacji miejskiej
Rozwój komunikacji miejskiej w Ostrowie Wielkopolskim przypadł na okres drugiej połowy XX wieku. Jednak jej historia rozpoczęła się w marcu 1959 roku, kiedy to Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Ostrowie Wielkopolskim utworzyło Zakład Komunikacji z siedzibą przy ulicy Partyzanckiej. Pierwszym kierownikiem zakładu został Mieczysław Brodziak.
Początkowo tabor był skromny, gdyż składał się zaledwie z 5 taksówek osobowych marki Warszawa. W listopadzie 1959 roku Zakład Komunikacji otrzymał 8 autobusów marki SAN.
1959
Oficjalnie rozpoczęcie działalności komunikacyjnej odbyło się dnia 23 grudnia 1959 roku, kiedy to uroczyście na ostrowskim Rynku uruchomiono 4 regularne linie autobusowe na poniższych trasach: Linia nr 1: Zacharzew – Janków Dworzec PKP, linia nr 2: Pruślin – ul. Odolanowska, linia nr 3: Wenecja – ul. Wrocławska, linia nr 4: Osiedle Robotnicze – ul. Polna.
1960-1970
Początek lat 60-tych był czasem organizowania się i rozwoju komunikacji. Duży wpływ na kształt ostrowskiej komunikacji miało Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Łodzi. To tam szkolili się konduktorzy oraz służba nadzoru. Dodatkowo MPK Łódź opracowało dla Ostrowa Wielkopolskiego studium ruchu, a także udzieliło pomocy w zaopatrzeniu w mundury i inne niezbędne materiały.
W 1960 roku w komunikacji miejskiej zatrudnionych było 85 pracowników. W 1961 roku zakład komunikacji rozszerzył działalność o przewozy bagażowe, gdyż otrzymał 2 samochody typu Warszawa Pick-up. Dodatkowo przybyło 6 kolejnych autobusów marki SAN.
Powiększający się tabor nie mieścił się już na terenie przy ul. Partyzanckiej, w związku z tym Liga Przyjaciół Żołnierza przekazała hangar lotniczy przy ulicy Wiejskiej, który został zaadoptowany na nową bazę.
W następnych latach komunikacja powiększyła swoje zasoby o kolejne dwie taksówki bagażowe: jedną marki Żuk, druga marki Warszawa Pick-up oraz wybudowana została stacja benzynowa na własne potrzeby. W 1961 roku komunikacja miejska przewiozła 3490 tys. pasażerów, a rok później 5332 tys.
W 1962 roku stan taboru wynosił 24 autobusy, 4 taksówki bagażowe oraz 16 taksówek osobowych.
Kolejne lata to czas, kiedy uruchamiano nowe linie autobusowe, a co za tym idzie komunikacja miejska wyszła poza granice miasta. Autobusy zaczęły kursować z podmiejskich miejscowości w promieniu 10 km m.in. do Lamek, Raszkowa, Wysocka Małego, Topoli Małej oraz Topoli Wielkiej, dowożąc pasażerów do zakładów pracy, a uczniów do szkół. Wzrost liczby przewożonych pasażerów oraz 9 regularnie kursujących linii wymusiło utworzenie służb kontroli biletowej i kontroli ruchu.
W 1964 roku zlikwidowana została działalność taksówek osobowych, które były nierentowne, natomiast tabor autobusowy wzbogacił się o 4 nowoczesne autobusy SAN napędzane silnikiem wysokoprężnym. W tym samym czasie uruchomione zostały linie bisowe, które kursowały w godzinach szczytu, dodatkowo w okresie letnim uruchamiano kursy do Antonina.
Także w 1964 roku następuje zmiana we władzach zakładu i kierownikiem zostaje Ireneusz Perski.
W 1965 roku stan taboru wynosił 38 autobusów, z uwagi na fakt iż dokonano kasacji wyeksploatowanych autobusów z 1959 roku, ponadto funkcjonowało regularnych 10 linii komunikacyjnych i zatrudnionych było 115 osób.
1970-1980
W 1975 roku po zmianach administracyjnych czyli utworzeniu nowego województwa kaliskiego podjęto starania i utworzono nową linię „M” na trasie Kalisz – Ostrów Wielkopolski. Linia częściowo była obsługiwana przez Zakład Komunikacji.
Zmiany administracyjne spowodowały również zmiany organizacyjne w Zakładzie Komunikacji. Zarządzeniem Wojewody Kaliskiego z dniem 1 stycznia 1976 roku zostało powołane Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej z siedzibą w Kaliszu, w skład którego wszedł oddział w Ostrowie Wielkopolskim. Oddział w Ostrowie Wielkopolskim działał na ograniczonym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym.
Ówczesnym dyrektorem był Bolesław Stróżyńki, a następnie Józef Kalina.
W marcu 1976 roku wprowadzono bezkonduktorską obsługę pasażera, a bilety na przejazdy można było nabywać w kioskach i punktach „RUCH”. Jednocześnie oddział w Ostrowie otrzymał 10 autobusów marki AUTOSAN model H-9.
W tym czasie zatrudnionych było 190 pracowników.
1980-1990
W 1980 roku przewozy bagażowe zostały przekazane do Przedsiębiorstwa Transportu Sprzętowego Gospodarki Komunalnej „Transkom” w Ostrowie Wielkopolskim.
Dnia 9 września 1980 roku wybuchł strajk okupacyjny, który zakończył się 10 września o godz. 24:00. Zakładowy Komitet Strajkowy przedstawił 28 wniosków dotyczących spraw płacowych, socjalnych i zaopatrzeniowych. Na koniec roku oddział w Ostrowie zatrudniał 215 pracowników w tym 97 kierowców.
W 1982 roku oddziały terenowe wróciły pod zarządzanie gminy. W Ostrowie Wielkopolskim ponownie powstało Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji. W latach osiemdziesiątych przeprowadzono szereg inwestycji m.in. kanalizację deszczową, plac postojowy, oświetlenie, myjnie szczotkową czy zakupiono samochód STAR. Wyeksploatowany tabor wymieniano sukcesywnie na nowy. Najczęściej były to autobusy marki Autosan, które dominowały w owym czasie w ostrowskim transporcie miejskim.
1990-2000
Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych to czas transformacji gospodarczej i gospodarki rynkowej. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji przekształciło się w zakład budżetowy.
W 1995 roku uchwała Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego postawiła w stan likwidacji zakład budżetowy o nazwie Miejski Zakład Komunikacji, a na to miejsce została powołana Spółka miejska Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. Na mocy przedmiotowej Uchwały miasto Ostrów Wielkopolski wniosło do tworzonej Spółki kapitał w formie aportu, którym był majątek wcześniej użytkowany przez zakład budżetowy. Umowa spółki została podpisana 6 października 1995 roku, zaś 2 listopada 1995 roku nowa firma została wpisana do rejestru handlowego i rozpoczęła działalność.
Druga połowa lat 90-tych to czas inwestycji. Na terenie zajezdni powstała sieć komputerowa, autobusy zostały doposażone w autokomputery, zbudowany został węzeł ciepłowniczy i przyłącze cwu.
W kwietniu 1996 roku oddano do użytku Stację Kontroli Pojazdów, natomiast w sierpniu uruchomiono nową kasę biletową. Pojawiają się pierwsze autobusy niskopodłogowe marki Jelcz Berliet. W 1997 roku podpisano umowę z firmą MAN i dostarczono 4 sztuki nowych miejskich niskopodłogowych autobusów, a w kolejnych dwóch latach do Miejskiego Zakładu Komunikacji trafiło jeszcze 5 takich autobusów, natomiast w 2000 roku pojawiły się małopojemne autobusy klasy MINI czyli Jelcz 081 MB zwany pieszczotliwie „Edi”.
2000-2010
W 2001 roku Zgromadzenie Wspólników Spółki podjęło uchwałę o przekształceniu spółki z.o.o w spółkę akcyjną.
Początek XXI wieku to czas intensywnej wymiany taboru na nowy. Na ulicach pojawiły się 4 niskopodłogowe autobusy marki MAN tzw. trzeciej generacji oraz autobusy małopojemne MINI-MIDI marki KAPENA. Decyzją władz spółki działalność w 2002 roku została rozszerzona o przewozy turystyczne, a co za tym idzie zakupiono m.in. autobus turystyczny marki SOLARIS VACANZA.
W 2004 roku Miejski Zakład Komunikacji otrzymał dotację inwestycyjną z Agencji Rozwoju Regionalnego na zakup 3 sztuk autobusów niskopodłogowych marki SOLARIS Urbino. Zmieniający się tabor wymusił doposażenie stacji kontroli pojazdów, warsztatu oraz myjni. Rok 2005 zapisał się w historii wprowadzeniem zintegrowanego systemu zarządzania taborem. Oprogramowanie oraz sprzęt niezbędny do uruchomienia systemu został dofinansowany z programu Phare 2002. Nabyto również 2 autobusy marki Mercedes-Benz z przedsiębiorstwa komunikacji z miasta partnerskiego Nordhausen. Rok później zakupiono 7 szt. używanych niskopodłogowych autobusów miejskich marki MAN. Dodatkowo zmodernizowano Stację Paliw.
W 2007 roku w ramach tworzącej się Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej Miejski Zakład Komunikacji podpisał porozumienie z Kaliskimi Liniami Autobusowymi, które nadal obowiązuje. Porozumienie zawiera ustalenia w zakresie obsługi linii komunikacyjnej Ostrów Wielkopolski – Kalisz, wzajemnej pomocy oraz honorowaniu ulg i biletów okresowych.
Rozszerzając ofertę przewozów turystycznych i międzymiastowych został zakupiony autobus marki SOLBUS oraz drugi większy produkcji IRISBUS CROSSWAY, a do przewozu uczniów do szkół nabyto dwa autobusy marki AUTOSAN. Uruchomiona została linia studencka kursujący w piątki i w niedziele na trasie Ostrów Wielkopolski – Wrocław.
Kolejny rok to czas intensywnego rozwoju. Została uruchomiona stacja serwisowania opon, a także nabyto i zamontowano 51 sztuk tzw. bileterek czyli urządzeń służących do fiskalnej sprzedaży biletów jednorazowych przez kierowców. Zmodernizowano również tabor poprzez zakup 2 sztuk nowych autobusów niskopodłogowych marki SOLARIS URBINO 12. Gmina Miasto Ostrów Wielkopolski otrzymała dotację celową, w ramach której zrealizowano projekt zakupu dla Miejskiego Zakładu Komunikacji autobusu marki SOLARIS oraz 51 kamer do monitoringu w autobusach. W kolejnym roku tabor zasilił kolejny autobus turystyczny marki IRISBUS CROSSWAY oraz autobus miejski niskopodłogowych marki Solaris. W 2009 roku w spółce zatrudnionych było 150 pracowników, tabor składał się z 65 autobusów i funkcjonowało 29 linii.
2010 – 2020
W ramach realizowanego w roku 2010 projektu z Wielkopolskiego Programu Rozwoju Regionalnego do Ostrowa trafiało 5 szt. autobusów miejskich niskopodłogowych Solaris Urbino 12 z firmy Solaris & Coach z Bolechowa. Autobusy wyposażone były w klimatyzację, miejsca dla niepełnosprawnych oraz pełen monitoring. Rok później tabor został zasilony najpierw o 6 szt. autobusów miejskich niskopodłogowych zakupionych w ramach unijnego dofinansowania, a następnie o 3 kolejne autobusy marki SOLARIS.
W 2012 roku uruchomiono aplikację pozwalającą na zakup biletów komunikacji miejskiej przez telefon. Regularnie doposażana i modernizowana była stacja kontroli pojazdów oraz warsztat. Do obsługi linii miejskich został zakupiony nowy autobus małopojemny marki IVECO Kapena URBY.
Ważnym wydarzeniem w historii ostrowskiej komunikacji miejskiej było wprowadzenie Ostrowskiego Biletu Elektronicznego (OBE), które miało miejsce 1 stycznia 2013 roku. Ostrowski Bilet Elektroniczny to magnetyczna karta wraz ze zdjęciem, na której wgrywany jest bilet okresowy lub doładowywane konto oraz ulga, jeśli pasażer taką posiada. Utworzone zostały Punkty Obsługi Pasażerów, których zadaniem było i jest przyjmowanie wniosków a później wydawanie spersonalizowanej OBE oraz sprzedaż biletów okresowych. Do obsługi biletu elektronicznego zostało zakupione oprogramowanie i sprzęt komputerowy oraz specjalne kasowniki dla biletów tradycyjnych oraz elektronicznych od firmy R&G z Mielca. W połowie 2013 roku z obiegu wyszły papierowe bilety okresowe. Kolejny rok to kolejne nowości i udogodnienia dla pasażerów. W obrębie czterech najbardziej uczęszczanych przystanków pojawiają się tablice elektroniczne, informujące o rzeczywistym czasie przyjazdu autobusu. W międzyczasie prowadzone są bieżące modernizacje warsztatu, przyłączy deszczowych oraz kanalizacyjnych, nawierzchni na placu. W 2014 roku tabor autobusowy został zasilony o 1 autobus marki Solaris.
W 2015 roku po ulicach Ostrowa Wielkopolskiego przez kilka dni testowany był autobus marki SOLARIS o napędzie elektrycznym. To był znak, że elektromobilność komunikacji miejskiej może być rzeczywistością. Realizację marzeń o zakupie najnowocześniejszego i ekologicznego taboru była możliwa dzięki środkom unijnym. Spółka otrzymała dofinasowanie z Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu m.in. na wymianę taboru na zero i niskoemisyjny. Dzięki temu w 2017 roku w Ostrowie Wielkopolskim pojawiły się pierwsze 4 autobusy miejskie niskopodłogowe marki Solaris o napędzie elektrycznym oraz 3 autobusy marki SOLARIS o normie spalania EURO 6. W ramach dofinasowania zakupione zostały również stacje ładowania autobusów elektrycznych. Energia potrzebna do zasilania autobusów elektrycznych jest z wytwarzana w Ostrowskim Zakładzie Ciepłowniczym i dalej przesyłana do zajezdni na ulicy Lotniczej.
W 2017 roku komunikacja miejska w Ostrowie Wielkopolskim to nie tylko autobusy, pojawiły się również rowery miejskie. W ramach wcześniej wspominanego projektu dofinansowanego przez Unię Europejską został zakupiony system roweru miejskiego wraz z dwoma stacjami, 40 stojaków oraz 20 rowerów. Łatwe i praktycznie bezpłatne korzystanie z roweru miejskiego sprawiło, że w 2018 roku system rozszerzył się o kolejnych 9 stacji (w tym stacje komercyjne).
Pod koniec 2017 roku Gmina Miasto Ostrów Wielkopolski podpisała umowę na dofinasowanie w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2016-2020 projektu, w którym MZK S.A. zostało Partnerem, co pozwoliło na modernizację taboru w kolejnych latach.
1 stycznia 2019 roku uruchomione zostało ostrowskie Centrum Przesiadkowe zlokalizowane pomiędzy ulicą Wojska Polskiego a ulicą Dworcową. Obiekt składa się z pięciu peronów, z których odjeżdżają autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji w Ostrowie Wielkopolskim, Kaliskich Linii Autobusowych oraz Miejskiego Zakładu Komunikacji w Krotoszynie. Ostatni peron udostępniony jest prywatnym przewoźnikom realizującym połączenia międzymiastowe. Cały obiekt wyposażony został w System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej, budynek Centrum Przesiadkowego posiada poczekalnię, toalety dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz pomieszczenia socjalne. W cały proces uruchomienia obiektu zaangażowane były różne działy organizacyjne MZK S.A. Zmianie uległy trasy większości linii autobusowych, co miało wpływ na czas przejazdu
Rok 2019 był rokiem wielu inwestycji. Wykorzystując możliwość dofinasowania ze środków zewnętrznych w kwietniu wyjechały 3 nowe autobusy niskopodłogowe o emisji spalin EURO 6 marki MAN, dodatkowo zakupione zostały kolejne 2 stacje i 20 rowerów. Razem daje to 13 stacji i 121 rowerów (w tym stacje i rowery komercyjne). W połowie roku w autobusach niskopodłogowych oraz na najczęściej uczęszczanych przystankach pojawiły się automaty sprzedające bilety autobusowe MZK S.A. Biletomaty zostały dostarczone przez firmę Mera System. Pod koniec sierpnia dostarczonych zostało 6 sztuk autobusów marki Solaris Electric 12 o napędzie elektrycznym wraz z pantografami oraz 3 ładowarki 2-stanowiskowe do ich ładowania. Słupy pantografowe do szybkiego ładowania zostały zainstalowane na Centrum Przesiadkowym. Takie rozwiązanie pozwala doładowywać baterie w czasie przerwy, bez konieczności powrotu na zajezdnię.
Od lutego 2019 roku pasażerowie mogą nabywać bilety poprzez aplikację moBILET w swoich telefonach.
W ramach inwestycji został częściowo wyremontowany i doposażony warsztat, zakupiono nowe pojazdy techniczne, w tym pogotowanie techniczne marki STAR.
W październiku ogłoszono konkurs na nazwy dla 10 autobusów elektrycznych. Nadesłane i wybrane nazwy to: Bateriusz, Pan Tograf, Solarek, Elektron, Prądzisław, Elektryczek, Cichobus, Antysmog, Bateryjka i Prądek.
W grudniu 2019 roku obchodzono 60 – lecie działalności firmy. Z tej okazji jeden z autobusów został oklejony komiksowymi ilustracjami przestawiającymi najważniejsze wydarzenia z historii ostrowskiej komunikacji.
2020-2022
W 2020 roku nastąpiła zmiana logotypu spółki. Nowe logo nawiązuje do przynależności MZK S.A. do Grupy Kapitałowej CRK S.A.
Od kwietnia 2021 dostępna jest kolejna aplikacja, która pozwala szybko i łatwo zakupić bilety autobusowe przez telefon. Jest to aplikacja mPay.
Pod koniec 2021 roku rozpoczęto prace związane z budową nowej stacji paliw dla pojazdów MZK S.A., która powstaje na terenie zajezdni na ulicy Lotniczej.
W listopadzie 2021 została podpisana umowa na dofinansowanie projektu z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. W ramach projektu planowany jest zakup 6 autobusów o napędzie elektrycznym wraz z ładowarkami oraz przygotowanie infrastruktury ładowania.
Natomiast w grudniu 2021 spółka podpisała umowę partnerską z Gminą Miasto Ostrów Wielkopolski na realizację projektu pn. „E-Ostrów 2050”, który finansowany jest z tzw. funduszy norweskich. MZK S.A. jako Partner Projektu otrzyma dofinasowanie na szkolenie pracowników technicznych.
Lata 2020, 2021 a także początek 2022 roku był trudne dla komunikacji miejskiej, gdyż w marcu 2020 roku wystąpiła epidemia Covid-19. Zarządzeniem Rady Ministrów wprowadzano limity pasażerów w autobusach. Ograniczono liczbę miejsc siedzących, wprowadzono strefy oddzielające pasażerów od kierowcy oraz środki zabezpieczeń m.in. podróż w maseczkach ochronnych. Ze względu na czasowe zamykanie szkół oraz zakładów pracy spadła liczba przewożonych pasażerów.
W 2022 roku uruchomiono nową stronę internetową spółki.
